Het was op een mooie herfstmiddag dat ik met Daphne de auto neerzette aan de rand van de Rozendaalse hei voor een lange wandeling. We namen vooral de smalle paadjes en genoten van het prachtige weer en de mooie omgeving. Ons eindpunt was de brandtoren die daar op een hoog punt staat en van verre te zien is. Op de terugweg lag er een grote ronde kuil naast ons pad. Bomkrater, zo mansplainde ik. Toen Daphne reageerde met: “Yeah right”, wist ze dat ik bij thuiskomst mijn best zou doen om mijn gelijk te bewijzen.
Met keiharde bewijzen zou ik niet kunnen komen, maar meerdere van dat soort gaten op een rij, kunnen wel duiden op een bombardement. En dat is niet eens zo’n raar idee want niet heel ver daar vandaan stond in de Tweede Wereldoorlog een Duits radiopeilstation met de naam Teerose III. Gaten op een rij dus. Nou, daar weet ik wel iets op.
Dit is bij uitstek iets waarbij ik de AHN viewer kan gebruiken. Gewoon te vinden op het internet. AHN staat voor Actueel Hoogtebestand Nederland en met de viewer krijg je een supersupergedetailleerde hoogtekaart. Zoom in en je ziet elk heuveltje, elk zandpaadje, elk gat in de grond. Tip: kies in het menu uit de ‘Lijst met lagen’ een ‘laag’ met de naam ‘hillshade’. Het is even puzzelen, maar erg tof.
Anyway, voor ik het wist was ik de wijde omgeving aan het afscannen op onregelmatigheden in het landschap. Tot mijn oog viel op iets met een rare vorm. Iets dat vrijwel zeker door mensen was aangelegd. Hier moest ik meer van weten. Het ziet eruit als een smal pad, iets uitgesleten uit de Veluwse zandgrond, maar dan in de vorm van een ronde. Duidelijk zichtbaar zijn hier een stuk of 10 bomkraters, herkenbaar doordat ze vlakbij elkaar op een rij liggen. En over het patroon van dat rare pad heen. Dat dus ouder is dan die bomkraters, van voor de oorlog dus. (Onder de foto kan je verder lezen)
Eureka!
Google is je beste vriend. Oude kaarten van Rozendaal en omgeving en speuren maar. Het duurde niet lang of mijn zoektocht leidde tot een ‘Eureka!’. Het rondje waar ik naar getuurd had op de hoogtekaart bleek een heuse renbaan. Midden op de hei? En wat rende daar dan? Paarden, honden, atleten? En waarom is die baan dan niet ovaal? Je merkt het al, bij elke ontdekking komen er meer vragen en wordt mijn nieuwsgierigheid geprikkeld.
Mijn zoektocht bracht me bij de Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal. Dit is een club die zich bezighoudt met “De bevordering van de kennis van land en volk van de Veluwezoom, in het bijzonder van de gemeenten Rheden en Rozendaal.” In hun clubblad ‘Ambt&Heerlijkheid’ stond in maart 2000 een klein stukje over de renbaan van Rozendaal. In maart 2005 werd naar aanleiding van een vraag van één van de leden een nadere studie gedaan. Volgens de auteur van het artikel, Jolle Baltjes, gaat het hier om een hondenrenbaan, gezien de vorm en het feit dat de breedte van de baan veel te smal is voor paarden. Met de historische paden en wegen die naar de renbaan leiden, kan geconcludeerd worden dat naast publiek vanuit Rozendaal of Velp er belangstelling was vanuit Schaarsbergen.
De heer Baltjes heeft zijn best gedaan om in archieven terug te halen wanneer de renbaan in het landschap is neergelegd. Dat moet in ieder geval na 1860 zijn geweest, omdat voor die tijd er veel gesteggeld werd over de eigendomsrechten van dit stuk grond. Vanaf 1860 was duidelijk dat deze grond eigendom was van baron van Pallandt, heer van Rozendaal. Grotere delen ten noorden van het gebied waar de renbaan gesitueerd was, is door deze baron aan Natuurmonumenten gegeven of verkocht.
Daarnaast had hij de gewoonte kleiner percelen te schenken aan bevriende relaties. Daarbij wordt ook de naam van Del Court tot Krimpen genoemd. We hebben het dan over Aalbrecht Arent del Court van Krimpen, een sportief man en ‘de vader van de golf in Nederland’. Deze man was de beste vooroorlogse golfer en ontwierp meerdere golfbanen in Nederland. Daarnaast richtte hij de Rosendaelse Golfclub op, waarvan het terrein op een steenworp afstand ligt van de plek waar eens de windhondenrenbaan lag. Zou hij deze renbaan op zijn geweten hebben?
In het blad van de Oudheidkundige Kring wordt ten slotte verslag gedaan van een mislukte poging om tijdens een stukje veldonderzoek iets te kunnen terugvinden van de renbaan in het landschap. Tegenwoordig is het perceel dichtgegroeid en zijn de paden door het bosperceel verboden toegang.
Is dit alles? Ik moet de heer Baltjes maar geloven dat het om hondenrennen ging. Maar wie de baan heeft neergelegd en wanneer men gestopt is deze te gebruiken, is nog een groot mysterie. Eerst maar eens met eigen ogen een kijkje nemen.
Naar buiten!
Verder lezen? Je vindt ‘De renbaan – deel 2’ hier!
Geef een reactie